De verschoven agendapunten werden toegevoegd aan punt 22.
En zo werd agendapunt 13 Deltaprogramma
Rivieren 22a en dat is nu aan de beurt.
Rivieren kunnen overstromen en daarbij veel slachtoffers
maken en schade veroorzaken. Aangezien rivieren zich niets aantrekken van
gemeentegrenzen worden maatregelen daartegen op landelijk niveau voorbereid.
Gemeenten krijgen er wel mee te maken en daarom wordt er veel informatie
verstrekt en krijgen de gemeenten nu de gelegenheid aan te geven hoe ze er over
denken. En dat is nu aan de orde. Het college had een reactie voorbereid. Dat
kun je een goede reactie vinden of niet. In dat laatste geval is het verstandig
aan te geven hoe het wel moet. Gewoon het voorstel van het college afwijzen is hetzelfde
als “wij hebben geen mening”. Het voorstel van het college werd geamendeerd en
uiteindelijk met toch nog 4 tegenstemmers aangenomen.
Het onderwerp gaat mij zeer aan het hart, ik heb me
tijdens mijn werkzame leven daarmee beziggehouden. Vandaar dat ik aan het begin
van de vergadering gebruik heb gemaakt van het spreekrecht. Hieronder volgt
hetgeen ik heb gezegd. De tekst had ik in een wat uitgebreidere versie al
eerder aan de raadsleden toegestuurd. Wat in kaders staat heb ik niet
uitgesproken en zo kon ik het bijna helemaal in 5 minuten kwijt.
In mijn volgende verhaal kom ik op de behandeling terug.
Geachte
Raad,
U
gaat straks praten over het deltaprogramma rivieren. Blijkbaar leeft dit
onderwerp niet erg bij u leeft. En dat is jammer. Ik heb maar vijf minuten om u
er van te overtuigen dat dit onderwerp voor Grave en het hele Land van Cuijk,
in zoverre het onder invloed staat van de Maas, van groot belang is. De
ontwikkelingen moeten daarom nauwlettend worden gevolgd en met de bevolking
worden gecommuniceerd.
Basis
is dat we onze woon- en leefomgeving moeten aanpassen aan de eigenaardigheden van
de Maas. Dat hebben we in Nederland verwaarloosd. We dachten met dijken de
rivieren wel te kunnen temmen
Een eskimo past zijn woon- en leefomgeving aan, aan de
eigenaardigheden van zijn land. Hetzelfde doet een woestijnbewoner. Zo zouden
wij dat ook moeten doen. De Maas speelt in onze omgeving een belangrijke rol en
die voert soms weinig, maar soms ook veel en erg veel water af. Heel lang
hebben wij daar wel rekening mee gehouden, maar op een gegeven moment zijn wij
afgestapt van het leven met wisselende waterafvoeren en zijn overgestapt tot
het verzetten tegen de gevolgen daarvan. Even kort door de bocht: dijken bouwen
en weg probleem. Een van de gevolgen was dat we op onregelmatige tijden te
maken kregen met dijkdoorbraken en dus een watersnoodramp. De geschiedenis kent
er vele voorbeelden van. Onze oplossing was hogere en sterkere dijken. En ja,
de frequentie van doorbraken en overschrijding van de beschermingshoogte nam
af. Daardoor verdween op de duur het
besef van de omstandigheden uit onze gedachten. Een sluipweg voor het water als
de Beerse Maas werd opgeheven en we gingen zelfs bouwen in de uiterwaarden.
De
watersnoodramp in 1953 toonde de zwakte van onze dijken aan en dat werd
opgelost door verbeteren van de waterkeringen. Ook toen was al bekend dat de
rivierdijken slechts beperkte bescherming boden. Er waren plannen waar veel
geld voor nodig was. Maar ach zo vaak komt een overstroming niet voor, en wegen
aanleggen is toch een veel leukere investering dan dijken verhogen. Zo werden
de dijkverzwaringen steeds uitgesteld. Het waterbesef was volkomen weg. Tot we
in 1995 bijna met de noodlottige gevolgen van dat gebrek aan besef, niet alleen
bij de bestuurders, maar bij de hele bevolking, werden geconfronteerd. Het is
nog net goed afgelopen, maar veel mensen moesten toch zekerheidshalve hun
woning verlaten.
Pikant detail is wellicht dat de enige echte
dijkdoorbraak, met als resultaat een wereldwijd verspreide foto van een
windsurfer op de A2 bij ons provinciehuis, plaatsvond in het gebied waar ik ambtelijk verantwoordelijk
was. En toch is er niets fout gegaan. Bij de aanleg van de A2 is uit
landschappelijke overwegingen gekozen voor een laaggelegen weg. Bekend was dat
er een kans van 1/70 was dat de
combinatie waterafvoer en Maas zou veroorzaken dat de weg onder water zou gaan.
En die omstandigheid deed zich voor. Overwogen is nog de overstroming zelf in
te leiden om te voorkomen dat het verkeer zou worden verrast. Omdat er tussen
het begeven van de waterkering en het onder water gaan van de weg nog voldoende
tijd was voor het treffen van verkeersmaatregelen werd hiervan afgezien. De
kade was zo vriendelijk het tot 22:00 uur vol te houden. De verkeersmaatregelen
waren voorbereid. Wel overlast maar meer ook niet. Desondanks werd toen toch
bestuurlijk besloten dat dit nooit meer mocht voorkomen en dus werd de A2 van
dijken voorzien. Te zijner tijd zal wel blijken of dit middel niet erger is dan
de kwaal.
Daarna
groeide, maar vooral bij direct betrokkenen het besef dat zich verzetten tegen
de rivier niet tot een overwinning zou leiden. Het beleid werd “Ruimte voor de
rivier”. Om er vaart in te krijgen en te vermijden dat het besef weer wegzakt
is het project deltaprogramma onder leiding van de deltacommissaris aan de
gang. De tijd is tekort om daar op in te gaan. Bovendien heeft u als raadsleden
de beschikking over een schat van informatie. Ik weet niet waarom, maar
kennelijk heeft u daar nauwelijks kennis van genomen. Zo blijkt ook uit
antwoorden op vragen in de laatste commissievergadering. Informatiebijeenkomsten
zijn niet of nauwelijks bezocht.
U
hoeft vandaag geen besluit te nemen, maar bent wel in de gelegenheid aan te
geven of degenen die enthousiast bezig zijn plannen te ontwikkelen, die u later
wel in gemeentelijke besluiten moet verwerken, op de goede weg zijn en welke
aanbevelingen en aandachtspunten u daarbij heeft. Geruststellend daarbij is dat
u eigenlijk geen verkeerde opmerkingen kunt maken. Waarom ik dan toch hier sta is
omdat er te weinig aandacht is voor het meenemen van de burger in deze
ontwikkeling. De reden daarvoor is dat men daarmee wil wachten tot er concrete
informatie is te geven over hetgeen er moet gebeuren. En dat is niet slim. Er zijn al veel voorbeelden van projecten
waartegen grote weerstand bij de bevolking en dus bij de gemeentebesturen was
tegen de voorgestelde maatregelen. Een voorname reden daarbij is dat men de
noodzaak van de maatregelen niet inziet. En dat zeker als de voordelen niet
rechtstreeks voelbaar zijn. Betuwelijn,
HSL en verschillende wegenprojecten zijn daarvan duidelijke voorbeelden.
In de Gelderlander van donderdag 13 februari stond een
ingezonden stuk dat dit illustreert. Het ging over de Betuwelijn waar, volgens
de inzender, de verwachte aantallen treinen nog steeds niet worden gehaald. Hij
vond dus dat de beslissing om de lijn aan te leggen op verkeerde uitgangspunten
berustte. Vervolgens noemde hij een aantal andere projecten waarbij zich
hetzelfde verschijnsel voordeed. In dat rijtje kwam ook de hoogwateraanpak
voor.
Hetzelfde
is nu al merkbaar, ook in de commissievergadering. Daar was duidelijk weerstand
tegen de retentiegebieden voelbaar.
Wat ik van u vraag is om in
uw opmerkingen mee te nemen dat zo spoedig mogelijk wordt begonnen met een
actief informatieprogramma voor het publiek waarbij vooral de aandacht wordt
gevestigd op de feitelijke situatie. Als daarmee wordt bereikt dat er bij de
bevolking, waarbij u dan voorop gaat, voldoende besef is van de opgave waarvoor
we staan; dan zal het begrip voor de te nemen maatregelen ook veel sneller
groeien.
Onlangs
is in dat kader al een televisieserie “Nederland in zeven overstromingen” te
zien geweest. Heeft u die gezien?
In
de tijd die mij rest nog enkele aspecten van het leven aan de Maas, die wij zo
vaak liefdevol bezingen.
Allereerst
is absolute veiligheid niet realistisch. Met zijn allen verhuizen naar hogere
gebieden zou dat wel zijn maar is onbetaalbaar. Wettelijk zijn daarom veiligheidsnormen
vastgesteld.
In
het economisch centrum van ons land, de randstad, geldt een veiligheidsnorm van
1:10.000. Dat is niet hetzelfde als éénmaal in de 10.000 jaar. Je kunt het
vergelijken met een loterij. Aangezien we gemiddeld 80 jaar worden betekent het
dat iedere Randstedeling deelneemt aan een loterij met 125 loten.
Voor
het rivierengebied wordt een veiligheidsnorm van 1:1250 voldoende geacht.
Iedereen heeft dus een kans van 1 op 16 dit in zijn of haar leven mee te maken.
Toch wel de moeite waard daar rekening me te houden. Daarbij moet ook worden
bedacht dat twee keer achter elkaar ook een mogelijkheid is. De winters van
93/94 en 94/95 hebben dat wel duidelijk gemaakt.
In de eerder genoemde televisieserie werd opgemerkt
dat als ons hoogwatersysteem in de randstad het begeeft Nederland kapot is
Rampenplannen zijn daar niet tegen opgewassen.
Er
zijn drie grondbeginselen van watermanagement waar we niets tegen kunnen doen.
·
Water loopt van boven naar beneden;
·
Water moet ergens blijven;
·
Water kiest de weg van de minste weerstand;
Deskundigen
hebben fraaie methodes ontwikkeld om deze grondbeginselen om te zetten in
plannen om zowel de Maas als onszelf voldoende leefruimte te bieden.
Voor
bestuurders die op grond van de door deskundigen op basis van de
grondbeginselen gevonden aanpak besluiten moeten nemen geldt nog een vierde
criterium
·
De Maas trekt zich niets aan van democratisch genomen
besluiten.
Ook in het verleden had men kennis van deze
grondbeginselen. Een land omdijken betekende dat het water daar niet terecht
kon. Aangezien iedereen zijn grondgebied ging omdijken kon de rivier het water
dus nergens kwijt en ging naar de minste weerstand zoeken. De mens hielp
daarbij door de dijken bij de buren door te steken om op die manier de rivier
aan de nodige ruimte te helpen. Wij doen dat beschaafder en hebben de opdracht
gegeven naar de optimale oplossing te zoeken. Als de Maas dan toch ruimte nodig
heeft laat ons die dan aanwijzen op grond van bovenstaande beginselen en
zodanig inrichten dat de schade minimaal is en er geen slachtoffers vallen.
Omdat
we weten dat water ergens moet blijven is het beter dat we de Maas zodanig
manipuleren dat het water naar een door ons bepaalde plek gaat. Dat zijn de
retentiegebieden. Daar is een hoop over te vragen en te beantwoorden. Laat ik
het zo samenvatten. Als ik zou wonen in een gebied dat onder invloed staat van
de Maas dan zou ik het liefst in een retentiegebied zitten. Dan woon ik in
ieder geval in een goed ingericht en voorbereid gebied. Want bedenk wel: er is
een kans van 1/16 dat degenen die niet in een retentiegebied wonen toch
minstens eenmaal in hun leven, en dan bij verrassing, door het water worden
getroffen.
Tot slot. Ook buiten het directe watermanagement zijn er mogelijkheden
rekening te houden met de Maas en zijn nukken. In de eerder genoemde TV-serie
kwam ook aan de orde dat evacuatie geen echt soelaas biedt en zoveel mogelijk
moet worden voorkomen. Dat begint dus met vanaf nu alle woningen in het
Maasgebeid, en niet alleen in de retentiegebieden hoogwaterbestendig te bouwen.
Ziekenhuizen en zorgcentra zijn natuurlijk lastige evacuatieprojecten. Zoek daarvoor
een plek waarbij evacuatie niet nodig is of bouw zodanig dat men daar kan
blijven. Misschien is daarom nog niet eens zo slecht dat Catharinahof 70 cm
hoger staat dan de bedoeling was.
Er bestaat een Vereniging van Nederlandse
Riviergemeenten. Grave heeft als medeoprichter in die VNR een belangrijke rol
gespeeld. Een resultaat daarvan was dat Grave kon deelnemen aan een experiment
om toch in het winterbed bouwactiviteiten te ontwikkelen; de zogenaamde EMAB.
Inmiddels is er een nieuwe beleidslijn op grond waarvan wordt bepaald of een
project wel of niet kan worden gerealiseerd. Het experimentele is er vanaf.
Aangezien er geen absoluut verbod geldt zal Rijkswaterstaat nooit beginnen met
af te wijzen. Kom maar met een voorstel zal het antwoord zijn. Toch durf ik te
wedden dat we eerder te maken krijgen met een overstroming dan dat er
vergunning voor woningbouw, waarvoor een markt is, ter plekke wordt gegeven.
Afgelopen vrijdag is er in Wijchen een bijeenkomst
geweest van de taakgroep Maas van de VNR. Daar stond ook het onderwerp van
vanavond op de agenda. De stukken voor die vergadering bevatten daarover nog
interessante informatie. Beschikt u daarover? Overigens heb ik geconstateerd
dat de gemeente de laatste twee jaar zich heeft beperkt tot het sturen van
bericht van verhindering.
Grave
18 februari 2014
Leo
de Vreede
Geen opmerkingen:
Een reactie posten